GASZOWIEC, PIOTR (Piotr z Krakowa, Petrus Cracoviensis), Computus ecclesiasticus vel astronomicus; wyd. Ludwig von Renchen, Kolonia 1483/1484. Zawiera 18 (z 19) drzeworytów; 19 nieliczbowanych kart, okładka introligatorska późniejsza (półskórek); format: 4° (21 x 15 cm). Bardzo rzadkie.
Estreicher XXIV, 205-206; F. Koper, „Spis druków epoki jagiellońskiej…”, str. 3. – Niezwykle rzadkie i wczesne, być może nawet pierwsze wydanie dzieła astronomicznego dotyczącego rachuby kalendarza liturgicznego. Jego autorem był polski astronom, doktor medycyny i profesor Akademii Krakowskiej, a także lekarz przyboczny króla Kazimierza Jagiellończyka, Piotr Gaszowiec (1425-1474). Na ziemiach polskich Computus ukazał się po raz pierwszy dopiero 20 lat później (Kraków 1504), pod zmienionym już tytułem. Zarówno jednak to, jak i inne późniejsze wydania są od edycji kolońskiej uboższe – posiadają mniejszą ilość drzeworytów oraz mniej tekstu. Oferowane wydanie zostało bowiem wzbogacone o ryciny i komentarz autorstwa kolońskiego astronoma i rytownika, Heinricha Koenmuta von Melhusen. Oprócz fachowych drzeworytów astronomicznych przedstawiających schematy i tabele na pierwszej karcie widzimy również sferę podtrzymywaną przez dwa anioły, a u końca dzieła hołd trzech króli oraz – niestety współcześnie odtworzony, a obecny w oryginale – wizerunek św. Anny Samotrzeciej.
Dzieło to zostało wydane jeszcze w starej erze nauki średniowiecznej, w dobie panowania systemu geocentrycznego oraz przed wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego (1582). Rachuby astronomiczne na potrzeby kalendarza liturgicznego, m.in. w celu ustalania dat Wielkanocy oraz innych świąt ruchomych nazywano wówczas komputystyką – stąd tytuł dzieła. Nauka ta była depozytariuszką wiedzy matematycznej i astronomicznej od starożytności po późne średniowiecze. Z prac Gaszowca korzystali późniejsi astronomowie, w tym Mikołaj Kopernik.
Na szczególną uwagę zasługuje ponadto fakt, że Gaszowiec był również autorem najstarszego druku wydanego na ziemiach polskich – Almanach Cracoviense, wydrukowanego w 1474 r. w Krakowie przez Kaspera Straube.
Istnieje tylko kilka znanych egzemplarzy oferowanego wydania (jeden znajduje się w Muzeum Hutten-Czapskiego w Krakowie). Z uwagi na typowe dla inkunabułu cechy (kolofon zamiast karty tytułowej, brak paginacji, zróżnicowany zestaw czcionek, gdzieniegdzie odręcznie naniesiony kolor) jest od późniejszych edycji o wiele ładniejszy. – Ostatnia (dwudziesta) karta z drzeworytem odtworzona współcześnie, ślady zawilgocenia, nieznaczne zabrudzenia, gdzieniegdzie ręczne dopiski z epoki.
Napis w kolofonie: Celeberrimi viri Artium Magistri nec non medicinarum doctoris eximii domini Petri Cracoviensis Computus ecclesiasticus vel astronomicus qui per honestum virum bonarum artium magistrum magistrum Hinricum koenmunt de Melhusen ad figuras una cum Canonibus earundem calculando correcte reductus Certis quoque additionibus annexis. Universis quoque tam Scholasticis quam Presbiteris ad calculationem Almanach non minus utilis deserviens et necessarius feliciter incipit.
MIKOŁAJ Z BŁONIA (Mikołaj Pszczółka, Nicolaus Posnaniensis), Sermones de tempore et de sanctis, sive Viridarius; wyd. Georg Husner, Strasburg 1498 (23 VIII). Część pierwsza (z dwóch). 384 nieliczbowane arkusze, niezwykle piękna okładka z epoki ze skóry garbowanej ałunowo, dwie metalowe zapinki, szyldziki. Format: 2° (30 x 21 cm). Rzadkie.
